Η ιστορία του Dino

Το 1982, ένα χοντρό παιδάκι 15 ετών από το παραθαλάσσιο Split της Κροατίας, περνάει για 1η φορά τις πόρτες της Dvorana Mladezi, της έδρας της τοπικής KK Dalvin. Το όνομα αυτού; Dino Rađa. Εκείνη την μέρα ήταν η 1η του προπόνηση. Είχε ξεκινήσει το μπάσκετ από ένα στοίχημα που είχε βάλει με τους κολλητούς του. 4 δεκαετίες σχεδόν μετά, εκείνο το χοντρό αγοράκι θεωρείται ένας από τους καλύτερους Ευρωπαίους μπασκετμπολίστες όλων των εποχών.


Η αρχή

Η απότομη αλλαγή στο σώμα του και το πρωτοφανές ταλέντο του δεν άφησαν και πολλά περιθώρια στους Γιουγκοσλάβους προπονητές. 3 χρόνια μετά από εκείνη την 1η προπόνηση στην Dvorana Mladezi, ο Rađa, που πλέον βλέπει τον κόσμο από τα 2 μέτρα και 11 εκατοστά, αποκτά το πρώτο του επαγγελματικό δελτίο με την Jugoplastika. Εκεί θα βρει τον διόσκουρο του. Έναν εξίσου ταλαντούχου πιτσιρικά, με διαφορετικό τρόπο παιχνιδιού. Το όνομα αυτού Toni Kukoč. Οι 2 τους, μαζί με τον υπόλοιπο υπερβολικά ταλαντούχο νεανικό κορμό της Jugoplastika και τον εξαιρετικό προπονητή Bozidar Maljkovic, θα δουλέψουν. Κάθε μέρα θα δουλέψουν σκληρά. Ο Rađa θα περάσει αμέτρητες ώρες στο γήπεδο δουλεύοντας την τακτική. Ακόμα περισσότερες, στο γυμναστήριο σηκώνοντας βάρη και βάζοντας μυς. 4 χρόνια μετά, τον Απρίλη του 1989, έρχεται η μεγάλη έκπληξη. Στο Final-4 του Μιλάνου ο Άρης είχε πάει ελπίζοντας να κατακτήσει τα πάντα. Τον χορό συμπλήρωναν 3 ακόμα ομάδες. Η Maccabi των Magee, Barlow, Mercer, η Barcelona των Norris, Jimenez San Epifanio και η σταχτοπούτα Jugoplastika με τα πιτσιρίκια της. Ο Άρης απογοητεύεται νωρίς. Μια μάχη μεταξύ των Γιαννάκη και Magee άλλαξε την ροή του αγώνα και η Maccabi πήρε το εισιτήριο για τον τελικό. Στον άλλον ημιτελικό, η Jugoplastika θα κάνει την έκπληξη και θα αποκλείσει την Barcelona του θηριώδη Norris. Ο Kukoc θα βάλει 24, ο Ivanovic 21 αλλά ο καθοριστικός παράγοντας θα είναι ο Radja που πέτυχε 18 πόντους και παράλληλα κράτησε τον Norris στους 15. Ο τελικός για την Maccabi φαινόταν εύκολη υπόθεση. Οι Ισραηλινοί είχαν τα κορμιά για να κυριαρχήσουν επί των Γιουγκοσλάβων. Ο Radja δεν γέμιζε το μάτι μπροστά στους Magee και Mercer. Τα πράγματα όμως θα είναι αρκετά διαφορετικά από αυτό που περίμεναν όλοι. Ο Radja θα είναι για μια ακόμη φορά συγκλονιστικός, θα βάλει 20 πόντους, θα κατεβάσει 10 rebounds και θα κρατήσει τον Mercer στους 10 πόντους. Το ημερολόγιο γράφει 6 Απριλίου 1989 όταν η Jugoplastika κερδίζει με 75-69 στον τελικό, χάρις στην τρομερή άμυνά της και στέφεται πρωταθλήτρια Ευρώπης. Κάποιο βιάζονται να κατηγορήσουν την ομάδα για τον αμυντικογενές μπάσκετ της. Δεν πιστεύουν ότι μπορεί να ξαναγίνει ένα τέτοιο θαύμα.



Μια πρώτη στροφή
Εκείνο το καλοκαίρι του 89', ο Radja γίνεται Draft από τους Boston Celtics στο νούμερο 40. Από την πρώτη στιγμή δηλώνει την επιθυμία του να περάσει τον Ατλαντικό, αν φυσικά το χρηματικό ποσό είναι καλό. Θέλει να ακολουθήσει τα βήματα των συμπατριωτών του Divac, Petrovic και Paspalj που ετοιμάζονταν κι αυτοί εκείνο το καλοκαίρι να κάνουν το μεγάλο βήμα για το NBA. Η Jugoplastika όμως είχε δέσει τον Radja με συμβόλαιο μέχρι το 1992. Έτσι μια ιστορία μηνών για την επόμενη ομάδα του Radja ξεκίνησε. Οι Celtics τον ήθελαν πολύ (μάλιστα εκείνο το καλοκαίρι ο Dino είχε πάει στην Βοστόνη για να προπονηθεί με την ομάδα, υπογράφοντας συμβόλαιο 500.000 δολαρίων) αλλά οι Γιουγκοσλάβοι κέρδισαν την μάχη όταν ο Douglas Woodlock, ένας δικαστής στην περιοχή της Μασαχουσέτης που ήταν υπεύθυνος της δίκης, δικαίωσε την ομάδα. Ο Radja έμεινε για ένα ακόμη χρόνο, κέρδισε ξανά τα πάντα με την ομάδα (κερδίζοντας και το 2ο συνεχόμενο Ευρωπαικό, παίζοντας μάλιστα επιθετικό μπάσκετ), έμεινε επαγγελματίας, δεν έχασε ούτε μια προπόνηση και στο τέλος της χρονιάς, τον Ιούνιο του 1990, έμεινε ελεύθερος.



Η αιώνια πόλη
Όταν έμεινε ελεύθερος ο Radja, όλοι πίστευαν ότι θα περάσει τον Ατλαντικό. Άλλωστε, δεν είχε περάσει ούτε ένας χρόνος από τότε που έφτασε μέχρι τα δικαστήρια για να παίξει στο NBA. Ο Radja ήταν όμως πάντα απρόβλεπτος. Όταν ήρθε η πρόταση από την Messaggerο Roma, μια πρόταση που άγγιζε τα 18 εκατομμύρια δολάρια για 5 χρόνια, ο 23χρονος τότε Dino, αποφάσισε να υπογράψει στην Ιταλία. Το είχε ξεκαθαρίσει από την αρχή ότι πηγαίνει εκεί για τα χρήματα. Ήταν παρών σε κάθε προπόνηση, έπαιζε δυνατά σε κάθε αγώνα αλλά το μυαλό του ήταν αλλού. Εκείνη την περίοδο είχε ξεσπάσει ο πόλεμος στην Γιουγκοσλαβία. Η πόλη του, το Split, ήταν μόλις μερικά χιλιόμετρα από τα Σερβικά σύνορα. Οι γέφυρες που υπήρχαν είχαν βομβαρδιστεί και ο μόνος τρόπος προσέγγισης της πόλης ήταν είτε με αεροπλάνο είτε με πλοίο. O Radja μιλούσε κάθε μέρα με την οικογένεια του στο τηλέφωνο. Ανησυχούσε σε τέτοιο σημείο, που έναν μήνα ο λογαριασμός του τηλεφώνου ήρθε 10.000 δολάρια! Ο ίδιος θα χάσει πολλούς φίλους από αυτόν τον πόλεμο. Όχι μόνο από τα πυρά τον στρατιωτών, αλλά και από τον εθνικισμό. Πολλοί συμπαίκτες, φίλοι, δεν ξαναμίλησαν γιατί ο ένας ήταν Κροάτης και ο άλλος Σέρβος. Στους Ολυμπιακούς του 1992, τους Ολυμπιακούς που περίμενε ο ίδιος για να αναμετρηθεί με τους NBAers, η Γιουγκοσλαβία δεν κατεβαίνει. Για 1η φορά θα αγωνιστεί με την φανέλα της Κροατίας. Στο τέλος του τουρνουά θα ανέβει μεν στο 2ο υψηλότερο σκαλί του βάθρου, αλλά θα νιώσει στο πετσί του την χαοτική διαφορά ανάμεσα στο NBA και στην Ευρώπη. Ο ίδιος του θέλει να πάει εκεί και έτσι όταν το 1993, η διοίκηση της Messagero Roma εμπλέκεται σε οικονομικά σκάνδαλα, βρίσκει την ευκαιρία και φεύγει.



Το NBA
Στις 7 Ιουνίου του 1993, συμβαίνει κάτι τραγικό. Η ομάδα της Κροατίας, έπαιζε στο Βερολίνο ένα τουρνουά για την συμμετοχή της στο Eurobasket του 93΄. Μόλις τελειώνουν τα παιχνίδια, ο Radja αποφασίζει να γυρίσει σπίτι του. Φεύγοντας αποχαιρετά τον καλό του φίλο Drazen Petrovic, ο οποίος αποφασίζει να μην πάρει το αεροπλάνο για το Zagreb αλλά να ταξιδέψει οδικώς. 3 ώρες μετά, ο αποχαιρετισμός των 2, έμελλε να είναι ο τελευταίος τους. Ένα φορτηγό έχασε τον έλεγχο και διέλυσε το αυτοκίνητο του κοιμώμενου Petrovic, που ήταν στην θέση του συνοδηγού. Ο Drazen είχε φύγει. Ήταν 4 μήνες μακριά από τα 29. Όταν έγινε γνωστή η είδηση, ο Radja κοιμόταν στο δωμάτιο του στο Split. Ήταν 2 τα ξημερώματα όταν η μητέρα του τον ξύπνησε και του είπε τα κακά μαντάτα. Ο ίδιος περιγράφει. "Όταν με ξύπνησε μου είπε: " Ο Drazen πέθανε σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα." Η μητέρα μου ήταν τύπος που πανικοβάλλεται εύκολα και είχε μάθει τα νέα από έναν φίλο μου που τηλεφώνησε, ο οποίος πανικοβάλλεται κι αυτός εύκολα. Έτσι συνδέοντας τα γεγονότα, γύρισα μεριά και της είπα ότι κάνει λάθος. Κατάλαβα όμως ότι αυτό ήταν κάτι σοβαρό. Έτσι πήγα στην κουζίνα να κάνω ένα τηλεφώνημα. Όταν ξανάκουσα τα νέα, τα πόδια μου έτρεμαν και παραλίγο να καταρρεύσω." Ένα μήνα μετά, στις 9 Ιουλίου του ίδιου έτους, ο Radja υπογράφει το 1ο του συμβόλαιο στο NBA. Τα χρήματα είναι το 1/3 από αυτά που έπαιρνε στην Ευρώπη αλλά δεν τον νοιάζει. Θέλει να δουλέψει και να γίνει ο καλύτερος. Θέλει να δείξει στους Αμερικάνους ότι κάνουν λάθος για τους Ευρωπαίους και ότι φέρθηκαν άσχημα στον Drazen.



Στις πρώτες 2 εβδομάδες με την ομάδα, ο Radja βιώνει έναν ακόμα θάνατο. Ο ανερχόμενος star της ομάδας Reggie Lewis, παθαίνει ανακοπή σε μια προπόνηση και πεθαίνει. Οι Celtics είναι σε πολύ κακή μοίρα. Ο Mchale και ο Bird είχαν αποσυρθεί, ο Robert Parish ήταν 40 χρονών και το μέλλον της ομάδας είχε πεθάνει. Μέσα σε όλα αυτά, ο Radja αντιμετωπίστηκε με πολύ σκεπτικισμό από τους Αμερικάνους. Πολλοί δεν ήξεραν τίποτα για την Ευρώπη. Νόμιζαν πως ο Dino δεν ήξερε να παίζει ούτε ήξερε να μιλάει Αγγλικά. Είχε όμως και ανθρώπους που τον στήριζαν. Ο Jan Volk, ο τότε GM της ομάδας του είπε πως τον γνώριζε πολύ καλά και ότι τον ακολουθούσε για χρόνια. Να βγει έξω και να παίξει σκληρά. Στην αρχή δεν ήταν εύκολα. Ο 26χρονος Dino δεν είχε συνηθίσει στους ρυθμούς του NBA και στην σκληράδα και την δύναμη των αντιπάλων του. Παράλληλα, ως ο rookie της ομάδας, έπρεπε να κουβαλάει και τις βαλίτσες των υπολοίπων. Παρόλα αυτά η πρώτη του χρονιά ήταν άκρως πετυχημένη. Τον πρώτου του μήνα, βγήκε rookie του μήνα στο NBA και τελείωσε την σεζόν με 15,1 πόντους και 7,2 rebounds. Εκείνο το καλοκαίρι έχει στρέψει το μυαλό του αλλού. Στο παγκόσμιο του Toronto. Έχει περάσει ένας χρόνος από τον χαμό του Petrovic και ο ίδιος με τον Stojko Vrankovic είναι αποφασισμένοι να κερδίσουν το ασημένιο μετάλλιο για να το πάνε στην οικογένεια του Drazen. Στον ημιτελικό όμως με την Ρωσία χάνουν για 2 πόντους. Οι 2 τους και μαζί όλος ο πάγκος της Κροατίας ξεσπάει σε κλάματα. Η 3η θέση δεν τους αρκεί. Σιγά σιγά όμως το ξεπερνάει.Επιστρέφει για την νέα σεζόν στο NBA, κερδίζοντας με το τσαγανό και την μαχητικότητα του, τον σεβασμό τον αντιπάλων του. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για τον ίδιο. Την 2η χρονιά θα βελτιώσει κι άλλο τους μέσους όρους του. Θα έχει 17,2 πόντους και 9 rebounds. Οι Celtics μπαίνουν στα playoffs αλλά χάνουν με 3-1 στον 1ο γύρο από τους Magic. Η επόμενη σεζόν είναι ακόμα καλύτερη για τον ίδιο. Αγγίζει το double double (20 πόντοι 10 rebounds ανά παιχνίδι) και πλέον είναι σαφές ότι ανήκει στα καλύτερα τεσσάρια της Λίγκας. Δεν σταματάει όμως εκεί. Συνεχίζει τις πολύωρες προπονήσεις και προετοιμάζεται για την 4η σεζόν του. Είναι έτοιμος να πάρει τα πολλά λεφτά από την ομάδα. Το γόνατο του όμως τον προδίδει. Στο μεταξύ, οι Celtics έχουν προσλάβει έναν νέο πρόσωπο και του έχουν δώσει τα ηνία της ομάδας. Είναι ο Rick Pitino που αναλαμβάνει χρέη προπονητή και GM. Ο Radja πηγαίνει να τον βρει. Τον ρωτάει αν είναι στα πλάνα της ομάδας ακόμα. Ο Pitino τον επιβεβαιώνει ότι σε κάθε σετ παιχνίδι, η μπάλα θα πηγαίνει πάνω στον Radja και ότι είναι αναπόσπαστο κομμάτι των Celtics. 5 μέρες αργότερα,ο Dino γίνεται trade στην Φιλαδέλφεια. Απογοητευμένος και προδομένος αποφασίζει να φύγει. Δεν παίζει ούτε ένα παιχνίδι με τους 76ers.



Ο Παύλος τα κατάφερε
Η είδηση ότι ο Dino Radja θα επιστρέψει στην Ευρώπη σκάει σαν βόμβα. Όλες οι μεγάλες ομάδες τον προσεγγίζουν. Ο ίδιος επηρεασμένος από τον Παύλο Γιαννακόπουλο, πείθεται να έρθει στην Ελλάδα και τον Παναθηναϊκό. Το impact του άμεσο. Ο Παναθηναϊκός κερδίζει τον ΠΑΟΚ στους τελικούς της Α1 και μαζί και το πρωτάθλημα. MVP της σειράς ο Radja. Την επόμενη σεζόν, έρχεται στην ομάδα ένας ακόμα φοβερός Γιουγκοσλάβος, ο Dejan Bodiroga. Το κλίμα στην ομάδα θυμίζει κόλαση. Ο Radja έχει ρίξει μπουνιά στον 25χρονο τότε Δημήτρη Γιαννακόπουλο, όταν ο 2ος μπήκε στα αποδυτήρια της ομάδας μετά από μια νίκη του Παναθηναϊκού επί του Ολυμπιακού απειλώντας και χειροδικώντας απέναντι στον προπονητή της ομάδας, Σουμποτίτς, επειδή η ομάδα δεν πήρε την διαφορά από τον αιώνιο αντίπαλο της. Ο Radja μετά το σκηνικό βρίσκεται σε αναμμένα κάρβουνα. Ο ίδιος καταγγέλλει ότι η γυναίκα του δέχθηκε τηλεφώνημα από τον Δημήτρη Γιαννακόπουλο, στο οποίο την έβριζε και την απειλούσε. Παρόλα αυτά στο τέλος της χρονιάς, ο Παναθηναϊκός κερδίζει και πάλι το πρωτάθλημα, στο 5ο παιχνίδι στο Σεφ απέναντι στον Ολυμπιακό. Ο Radja είναι τυπικός. Παίζει σε όλα τα παιχνίδια, βοηθά την ομάδα να κερδίσει αλλά μέχρι εκεί. Δεν βρίσκεται καν στην φιέστα του Παναθηναϊκού μετά την νίκη.



Η επιστροφή

Μετά τα επεισόδια, φεύγει σαν κύριος. Δηλώνει πως δεν θα επέστρεφε στον Παναθηναϊκό ούτε με 100 εκατομμύρια ευρώ. Γυρίζει στην πατρίδα του και παίζει για την Zadar. Χρωστάει στον εαυτό του λίγο ξεκούραση. Όχι για πολύ όμως. Την σεζόν 2000/2001 ανακοινώνει ότι θα επιστρέψει στην Ελλάδα, αυτή την φορά φορώντας τα ερυθρόλευκα. Στον Ολυμπιακό που την περυσινή σεζόν έμοιαζε χαμένος, ο Radja προσπαθεί. Φτάνει μέχρι τον 5ο τελικό του πρωταθλήματος αλλά χάνει μέσα στο Μαρούσι από τον αιώνιο αντίπαλο. Στο τέλος της χρονιάς φεύγει. Έχει περάσει καλά στην θητεία του στον Πειραιά αλλά ξέρει πως η θέση του πλέον δεν είναι στην ομάδα. Είναι 33 χρονών αλλά έχει χάσει την κάψα του για το παιχνίδι, το μάτι του δεν γυαλίζει όπως γυάλιζε κάποτε. Επιστρέφει και πάλι στην Κροατία, παίζει ένα χρόνο στην Cibona, παίρνει το πρωτάθλημα της Κροατίας και την επόμενη φορά αποφασίζει να γυρίσει στο λιμάνι. Στην 1η του ομάδα, στην ομάδα της πόλης του. Η Jugoplastika που πλέον ονομάζεται KK Split, με τον Radja να διαλέγει τους συμπαίκτες του, κερδίζει το πρωτάθλημα Κροατίας. Στο τέλος της σεζόν 2002/2003 ανακοινώνει την απόσυρση του από τα παρκέ. Είναι 36 χρονών αλλά έχει 18 χρόνια καριέρας σε υψηλό επίπεδο. Στην καριέρα του κέρδισε πολλά, τόσα ατομικά όσο και ομαδικά. Τόσο με την εθνόσημο όσο και με τους συλλόγους του. Το καλοκαίρι που μας πέρασε, ο Dino Radja έγινε μέλος του Basketball Hall of Fame. Κέρδισε αυτό το οποίο αναζητούσε σε όλη του την καριέρα. Τον σεβασμό. Κι αν κάποιοι από την άλλη μεριά του Ατλαντικού είχαν ενστάσεις για την επιλογή του Radja στο Hall of Fame εμείς ξέρουμε ότι το άξιζε 1000%.



Ο Radja ήταν ένας ιδιαίτερος άνθρωπος. Σκληρός, οξύθυμος, δυναμικός χαρακτήρας και κυνικός όσο δεν πήγαινε. Έζησε έναν πόλεμο. Είδε φίλος του να πεθαίνουν, έχασε φίλους του εξαιτίας του εθνικισμού, δούλεψε πολύ σκληρά για να καταφέρει να φτάσει εκεί που ήταν και δεν άφηνε τίποτα και κανέναν να τον προσβάλει και να τον αμφισβητήσει. Ήξερε ότι ήταν τυχερός που το μπάσκετ του χτύπησε την πόρτα. Συνήθιζε να λέει ότι όσο δύσκολη και αν είναι η δουλεία του, είναι σίγουρα πιο εύκολη από αυτή του πατέρα του που για πολλά χρόνια κουβαλούσε μετανάστες και ανθρώπους που πήγαιναν στις δουλειές τους με το φορτηγό του, ελπίζοντας πως δεν θα πέσει κάποια βόμβα. Εμείς, ως 3οι, ως απλοί παρατηρητές ενός ανθρώπου που βρίσκεται στον πλανήτη μας εδώ και 52 χρόνια, νιώθουμε τυχεροί που το μπάσκετ του χτύπησε την πόρτα.